آمار زیستی چیست؟

(نخند، تا آخر بخون!)

تاریخچه ی رشته و پیشرفت های جدید

از آغاز قرن هفدهم تا امروز، پدیده های اساسی بیولوژیکی (مخصوصاً مرگ و میر و ابتلاء به بیماریها) و جمع‌آوری داده‌ها در این زمینه ها بسیار مورد توجه بوده است.

تاریخچه آمار زیستی در مملکت ما به اواسط قرن بیستم بر می‌گردد درحالیکه اولین گروه آمار زیستی در ایران و در دانشکده بهداشت دانشگاه تهران در سال 1345 شمسی توسط دکتر نهاپتیان پی ریزی شد.

در آن زمان گروه آمار زیستی فوق با ارائه دوره فوق لیسانس آمار زیستی شروع به آموزش و تحقیق در زمینة آمار زیستی نمود و همزمان به کل دانشگاه تهران خدمات آموزشی و مشاورة تحقیقاتی ارائه داد. این گروه در سال 1352 شمسی با گروه اپیدمیولوژی دانشگاه ادغام و از آن زمان تاکنون به پذیرش و آموزش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و در سالهای اخیر در مقطع دکتری تخصصی (Ph.D) ادامه می‌دهد.

به کارگیری کامپیوترها با سرعت بسیار بالا مخصوصاً در دهه‌های اخیر تأثیری شگرف بر تمامی عرصه‌های حیات انسان از جمله علوم داشته است. از این میان علم آمار زیستی نیز همچون سایر علوم متأثر از پیشرفت‌های محاسباتی دستخوش تحولات و پیشرفتهای بسیار چشمگیری شده است. اجرای روش‌های آماری که حتی در بیست سال پیش غیرقابل تصور بودند امروز به صورت کار روزمره هر کاربر آمار زیستی درآمده است. در این راستا:

1- پیشرفت های نظری: توسعه روشهای تئوریک آمار زیستی با اهداف کاربردی آنها در علوم پزشکی و بهداشتی.

2- پیشرفتهای فن آوری: با اهداف روشهای بهینه انتقال علم آمار زیستی به سایر کاربران بهداشتی و علوم زیستی.

3- پیشرفتهای محاسباتی: در زمینه‌های مختلف و متعدد از جمله روشهای آمار بیزی، Data Mining, Bootstrapping تحلیل داده‌های سیستم High Throughput و کاربرد آمار در ژنتیک ملکولی.

4- تغییرات فرهنگی – اجتماعی: نیازهای روزافزون به تلخیص و ارائه اطلاعات معتبر.

5- شیوه های ارائه خدمات: کامپیوترایزه شدن تبادلات کلیه جنبه‌های اطلاعات آماری.

نیاز فوری به بازنگری برنامه‌های آموزشی موجود در ایران در رشته آمار زیستی که در سالها قبل و براساس امکانات و نیازهای آن زمان طراحی شده است؛

را طلب می‌کند.

ارزشها و باورها (فلسفه برنامه)

ما اعتقاد داریم که «ارتقاء سلامت» انسانها و «پژوهش» و «آموزش» در آن علاوه بر ارزشهای «معنوی» بالاترین حرفه و مقامی است که یک فرد می‌تواند در طول عمر خود به آن نائل آید. در این راستا، دانش آموختگان این رشته بایستی با بینش «سلامت‌نگر، جامعه‌نگر» و «آینده نگر» و پژوهشگرا و با استفاده از روشهای کلاسیک توأم با تکنولوژیهای مدرن و مناسب و با در نظر گرفتن اصول عدالت خواهی، رعایت حقوق، تأکید بر اولویتهای بومی و توجه فزاینده به دانش روز به ارائه خدمات موردنظر در زمینه نیازهای جامعه بپردازند.

علم آمار زیستی از (معدود) علومی است که بطور روزافزون در کلیه زمینه‌های پژوهشی بشر از صنعت و کشاورزی، اقتصاد و تجارت گرفته تا بهداشت و بیولوژی و بیوتکنولوژی و پزشکی کاربرد پیدا کرده است.

رسالت برنامه آموزشی در تربیت نیروی انسانی (Mission)

رسالت دوره کارشناسی ارشد در آمار زیستی تربیت متخصصین در زمینه‌های آمار زیستی و مفاهیم اپیدمیولوژی و حتی مفاهیم وسیع‌تر در زمینه‌های بهداشتی است. یک دانش آموخته در این رشته باید قادر باشد درباره موضوعات آماری علوم پزشکی اظهار نظر نماید. به همین خاطر این رشته جهت مهیا ساختن دانشجویان برای مطالعات آماری و اپیدمیولوژیک در مراکز بهداشتی و پزشکی تعبیه شده است. تدریس، تحقیق مستقل و یا همراه با سایر محققین علوم بهداشتی و مشاوره و راهنمائی دیگر محققین از جمله رسالت‌های دیگر است.

چشم انداز برنامه آموزشی در تربیت نیروی انسانی (Vision)

این برنامه در پی بکارگیری خلاقیت و تجربیات علمی و کاربردی اساتید، دانش آموختگان و دانشجویان به منظور فراهم نمودن بستر مناسب و تشویق لازم جهت استفاده کاربردی و اجرای صحیح علم آمار زیستی است که به طور پویا هم پای دانشگاههای پیشرفته و مطرح جهان و قادر به رقابت با آنان باشد.

اهداف کلی رشته (Aims)

برنامه کارشناسی ارشد آمار زیستی با اهداف کلی زیر طراحی شده است:

1- بکارگیری مهارتهای ذهنی آمار زیستی در تحقیقات علوم بهداشتی – پزشکی در دانشگاه‌ها.

2- توانمندسازی دانش آموختگان برای ایفای نقش در تحقیقات در زمینه‌های مختلف علوم زیستی.

نقش دانش آموختگان در برنامه آموزشی (Role definition)

1- مشاوره ای

2- آموزشی

3- مدیریتی

4- پژوهشی

وظایف حرفه‌ای دانش آموختگان (Task Analysis)

الف – در زمینه مشاوره‌ای: راهنمائی دانشجویان یا سایر محققین با ارائه مشاوره جهت رسید به اهداف تحقیقاتی موردنظر پژوهش.

ب – در زمینه پژوهشی:

1- تحقیق و تفحص در زمینه‌های کاربردی مدرن آمار زیستی با هدف بهینه کردن روشهای تحلیل آماری تحقیقات پزشکی و بهداشتی.

2- کمک به تحقیقات در سایر زمینه‌های علوم زیستی با ارائه روشهای مناسب و جدید و شرکت در تحقیقات سایر متخصصین در پژوهشهای پزشکی – زیستی.

ج – در زمینه‌های آموزشی:

1- تدریس و آموزش یک یا چند درس در زمینه‌های مشخص آماری در رابطه با آمار زیستی یا آمار پزشکی و در سطوح ابتدائی دانشگاهی یا دیگر مراکز علمی.

2- پی یگری و جستجوی روشهای بهینه جهت آموزش و انتقال مفاهیم آمار زیستی به دانشجویان پزشکی و رشته‌های مشابه.

د – در زمینه مدیریتی: همکاری و مدیریت پروژه‌های تحقیقاتی

استراتژی‌های اجرائی برنامه آموزشی

1- بهره گیری از استراتژی تلفیقی آموزشی (استفاده از استراتژی استاد محوری یا شاگردمحوری برحسب نیاز)

2- بهره گیری از عرصه‌های عملی و واقعی کار و عرصه‌های شبیه سازی شده

3- Communinty Orientation

4- استفاده از شیوه های مبتنی بر مشکل (Problem Oriented) برحسب مورد

5- بهره گیری از Integration در عرصه‌های کاری

شرایط و نحوه پذیرش دانشجو

1- شرایط ورود به دوره کارشناسی ارشد آمار زیستی عبارت است از:

داشتن مدرک کارشناسی در رشته های آمار – ریاضی – بهداشت (عمومی، حرفه‌ای و محیط) – مدارک پزشکی و علوم کامپیوتری.

2- مواد امتحانی و ضرایب شامل موارد ذیل می‌باشد:

رشته های مشابه در داخل کشور

1- آمار محض 2- آمار کاربردی

رشته های مشابه در خارج کشور

1- آمار محض 2- آمار کاربردی

این رشته‌ها در دانشگاههای معتبر آمریکا از قبیل: دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس، کارولینای شمالی، میشیگان، جان هاپکینز و هاروارد و ده ها دانشگاه معتبر دیگر آمریکا، اروپا و سایر نقاط جهان ارائه می‌گردد.

موارد دیگر (مانند بورسیه)

بدلیل موجود بودن امکانات کافی در داخل کشور نیازی به بورسیه دانشجو به خارج در این مقطع نمی‌باشد.

فصل دوم

مشخصات دوره برنامه آموزشی

کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته آمار زیستی

مشخصات دوره

1- نام دوره:

کارشناسی ارشد ناپیوسته آمار زیستی (Ms of Biostatistics)

2- طول دوره تحصیلی:

مطابق آئین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی می‌باشد.

3- نام دروس و تعداد واحدهای درسی:

تعداد کل واحدهای این دوره 32 واحد شامل 20 واحد دروس اختصاصی اجباری (core)، 6 واحد دروس اختصاصی اختیاری (noncore) و 6 واحد پایان نامه می‌باشد. دانشجو می‌بایست از میان 18 واحد اختیاری 6 واحد را انتخاب کند. دانشجو موظف است علاوه بر گذراندن واحدهای دورهT با تشخیص گروه آموزشی و تائید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاهT تمامی یا تعدادی از دروس کمبود یا جبرانی (جدول الف) را نیز بگذراند.

الف) دروس کمبود یا جبرانی کارشناسی ارشد آمار زیستی*

* دانشجو موظف است با تشخیص گروه آموزشی و تأیید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه، تمامی یا تعدادی از دروس کمبود یا جبرانی (جدول الف) را بگذراند.

** گذراندن این درس برای کلیه دانشجویان به عنوان درس کمبود یا جبرانی الزامی است.

ب) دروس اختصاصی اجباری (core) کارشناسی ارشد ناپیوسته آمار زیستی

دانشجو موظف است یکی از دو درس فوق را انتخاب نماید.

ج) دروس اختصاصی اختیاری (Non core) کارشناسی ارشد ناپیوسته آمار زیستی

تبصره: دانشجویان ملزم به گذراندن 6 واحد از دروس فوق با هماهنگی گروه آموزشی مربوطه می باشند.