در زمان‌ قاجاریه‌ تلاش های پراکنده ای‌ برای شمارش‌ جمعیت‌ انجام ‌گرفت که‌ اغلب‌ به‌ صورت‌ موردی‌ ‌به‌ اجرا در آمده است. در سال‌ 1297، اداره‌ ثبت‌ احوال‌ کشور به‌ منظور ثبت‌ وقایع‌ چهارگانه‌، تأسیس‌ شد. در سال 1303 شمسی،‌ با تصویب‌ آیین نامه ای،‌ مسئولیت‌ جمع آوری‌ و تمرکز‌ بخشیدن‌ به آمارهای‌ مورد نیاز، بر عهده وزارت‌ کشور گذاشته‌ شد.

تصویب‌ نامه‌ مذکور با انجام‌ تغییراتی‌ در سال 1307، از تصویب‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ وقت‌ گذشت‌ و جنبه قانونی‌ یافت‌ و از آن‌ زمان‌، اداره ثبت‌ احوال‌ کشور به‌ "اداره‌‌ کل‌ آمار و ثبت‌ احوال‌" تغییر نام‌ داد. اداره‌ مذکور از سال 1349 با نام‌ "سازمان‌ ثبت‌ احوال‌ کشور"، به‌ انجام‌ وظایف‌ قانونی‌ خود ادامه‌ داده‌ است .

خرداد ماه‌ سال 1318، اولین‌ قانون‌ سرشمـاری‌ به‌ تصویب‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ رسید. در اجرای‌ این‌ قانون‌، سرشماری‌ جمعیت‌ از دهم‌ اسفند ماه‌ همان‌ سال در شهر تهران‌ و در سال‌های‌ 1319 و 1320 در 33 شهر کشور به‌ تدریج‌ به‌ اجرا درآمد، ولی‌ ادامه‌ آن‌ به‌ علت‌ وقایع‌ شهریور 1320 به تعویق افتاد. در اسفند ماه‌ 1331، سازمان‌ همکاری‌ آمار عمومی‌ تشکیل‌ شد و در فروردین سال 1332 قانون‌ آمار و سرشماری‌ به‌ تصویب‌ رسید.

در این‌ سال‌، اداره‌‌ آمار و سرشماری‌ از اداره کل‌ آمار و ثبت‌ احوال‌ جدا شد‌ و به‌ سازمان‌ همکاری‌ آمار عمومی‌ پیوست‌ و به‌ این‌ ترتیب‌، برای‌ اولین‌ بار سازمانی‌ به طور انحصاری‌ موظف‌ به‌ جمع آوری‌ آمار شد. این‌ سازمان‌ در سال ‌1334 به‌ وزارت‌ کشـور وابسته‌ شد و نام‌ آن‌ به‌ "اداره‌ کل‌ آمار عمومی" تغییر یافت‌ و سپس‌ در سال‌ 1335، اولین‌ سرشماری‌ عمومی‌ جمعیت‌ را در کل‌ کشور به‌ اجرا درآورد.

نیاز روز‌افزون دستگاه های برنامه ریزی کشور به آمار و اطلاعات و ضرورت همکاری نزدیک سازمان اصلی تولیدکننده آمار با دستگاه برنامه ریزی، موجب شد تا در سال 1344، اداره کل آمار عمومی از وزارت کشور جدا و با نام "مرکز آمار ایران" به سازمان برنامه وابسته شود. این مرکز به عنوان اولین اقدام، سرشماری عمومی نفوس و مسکن را طبق قانون در آبان ماه سال 1345 به مرحله اجرا درآورد. بنا به ضرورت، قانون تأسیس مرکز آمار ایران در سال 1353 مورد تجدید نظر قرار گرفت و قانون فعلی این مرکز به تصویب رسید. سرشماری 1385 دارای ویژگی هایی است که آن را از سرشماری های پیشین متمایز می کند. از نظر شیوه اندازه گیری صفات، سرشماری 1385 نخستین سرشماری کشور است که روش "سرشماری همراه با نمونه گیری" در آن پیاده شده است. استفاده از روش "تشخیص هوشمند نویسه ها"، تصویربرداری مستقیم از پرسشنامه ها و تبدیل تصاویر به داده ها، در استخراج اطلاعات سرشماری 1385 به کار رفته است.

سرشماری در سال 1390 با ویژگی هایی نظیر تحول در شیوه گردآوری داده ها و گردآوری اطلاعات در برخی استانها با استفاده از دستیار رقومی شخصی (PDF) همراه بوده است.

اهم فعالیت‌ها، طرح‌ها و سرشماری‌ها